Merkeziyetsiz Borsa Nedir?

Merkeziyetsiz Borsa Nedir? – Kripto paraların büyük ivme ve popülerlik kazandığı son dönemde borsalarda da çok büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Yatırım araçlarından en büyük piyasaya sahip olan borsa sisteminde alıcı ve satıcı arasındaki pazar, belli kurallar çerçevesinde işlemektedir. Bankalar aracılığı ile işlem yapılan borsalar, merkeziyetli bir sisteme sahip olup çeşitli denetim mekanizması ile arz talep dengesinde işlemektedir.

Yatırım ve kazanç elde etmek için hisse senedi alma, hisse senedi satma ve hisse senedi ihracının döndüğü merkeziyetli borsalar yerini artık merkeziyetsiz olan tamamen sanal borsalara bırakmaya başlayacağı düşüncesi uzun zamandır gündemdedir. Birçok işleve sahip olan borsaların bu dönemde bütün türleri de işlemeye devam etmektedir.

Son yıllarda çığır açan kripto para piyasasındaki gelişmeler borsalar üzerinde de gelişim göstermektedir. Günümüzde yer alan kripto para borsası, iki türe ayrılmaktadır:

Bunlar;

Merkezi kripto para borsası,
Merkezi olmayan kripto para borsası.

Yatırımcıların ve yatırımcı adaylarının bu iki kripto para borsası ve farkları hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.

Kripto Para Borsası Nedir?

Kripto para birimleri, hem yatırım hem de ödeme aracı olarak pek çok kişi tarafından kullanılmaktadır. Bu kripto para birimlerine en yaygın yöntemle madencilik yaparak sahip olunabilir. Dünya genelinde çok sayıda cihaz ve kişi tarafından madencilik yapılmasından dolayı blok başına verilen ödüllerde de ciddi anlamda bir düşüş yaşanmıştır. Dolayısıyla madencilik ile kripto para sahibi olmak günümüzde oldukça zorlaşmıştır. Madencilik için geliştirilen özel bilgisayarlar sebebiyle, kripto para madenciliği hala devam etmektedir.

Kripto para birimlerine sahip olmak için bir diğer ve daha kolay olan yolu ise; reel para birimleri ile kripto para satın almaktır. Reel para birimleri, Türk Lirası, Dolar ve Euro gibi para birimleridir. Bu reel para birimleri ile kripto para satın alınabilen sitelere “Kripto Para Borsası” denmektedir.

Kripto para borsaları, geleneksel borsa sistemiyle çalışan, reel para birimleri sayesinde kripto para alış ve satış işlemleri yapılabilen platformlardır. Yatırımcılar reel para varlıklarını bu sistemde kripto para birimine çevirebilir; kripto para varlığını da farklı kripto para birimlerine veya reel para birimlerine çevirebilirler.

Kripto Para Borsası ile Geleneksel Borsa Arasındaki Fark Nedir?

Kripto para borsasının geleneksel borsa sisteminden tek farkı; yatırımcılar, yatırımlarını kendi banka ve kripto para borsası hesabı ile yapabilir ve bir aracı kuruma ihtiyaç duymazlar. Kripto para borsası sisteminde işlemler borsa kullanıcıları arasında yapılmaktadır. Reel para birimi olan varlığı ile alış yapmak isteyen bir kullanıcı, kripto para birimini reel para birimi ile takas ettirmek isteyen başka bir kullanıcıdan satın alır.

Kripto para birimleri fiziksel bir karşılığı olmayan sanal para birimleri olarak kullanılır. Kripto para satın almak isteyen kullanıcılar bu işlemleri bu sebepten dolayı sadece internet siteleri üzerinden yapabilmektedir. Temel olarak, bir kripto para borsası, yatırımcıların kripto para birimi ile olan varlıklarını satın almak ya da satmak isteyen diğer yatırımcıların dijital süreçlerde mevcut piyasa fiyatlarına dayanan verilerle birlikte değiştirebilecekleri bir platform olarak işlemektedir.

Merkezi Kripto Para Borsası (CEX) Nedir?

Geleneksel sistemle işleyen bir kripto para birimi değişimi olarak bilinen CEX borsası, fiyat – kripto para birimi ya da kripto – kripto birimi ihalesinden kripto para birimi işlemlerini sunan, merkezi bir kuruluş tarafından yönetilen kripto para birimi borsası platformudur. Kripto para ticareti üzerine kurulu olan bu CEX borsasının en temel özelliği, merkeziyetli bir kuruluş olması ve yetki ve sorumlulukları olmasıdır.

Merkezi Olmayan Kripto Para Borsası (DEX) Nedir?

Merkeziyetsiz borsa nedir, diye merak edenler için; merkezi olmayan kripto para borsası, merkezi olan bir borsaya alternatif bir yol olarak hareket etmektedir. Merkeziyetsiz borsa sistemi, bir kripto para platformu olup müşterilerin kripto para birimi varlıklarını kontrol etmek için bir şirket veya hizmete bağlı bir kuruluş mantığı ile faaliyet göstermez.

DEX borsa sisteminde yürütülen ticari işlemler veya kanıtlar, merkezi bir mevcudiyeti olmayan otomatik bir sanal işlemle yapılır ve kontrol edilir. Merkeziyetsiz borsa (DEX), tamamen açık kaynak kodlu kripto para birimleri olup Blockhain teknolojisine ait yatırımlar içinde bir pazar yeri olarak kullanılır. DEX, altyapısından dolayı tamamen kontrol altında değildir ve hack gibi izinsiz erişimlere maruz kalabilecek bir sistemdir. Ancak DEX gibi sistemler, hack ve sanal hırsızlık gibi izinsiz erişimlere kolaylıkla uğramamaktadır. Yazılım geliştiricileri tarafından sürekli kontrol edilen bu sistemler, hack gibi oluşumlara mahal vermemesi için ciddi güvenlik önlemleri ile işlemeye devam etmektedir.

Merkeziyetsiz borsalar hakkında fikir sahibi olmak isteyenlerin dikkatini çeken ayrıntı ise, DEX borsasında, kendi ticaretini kendinin yapabiliyor olunmasıdır. DEX borsasında, ticari işlemlerin ardından para ya da değerli varlıklar yatırımcının kendi hesabında tutulur.

DEX borsası nedir ve faydaları nelerdir diyenler için, bu sistemin en büyük avantajı; kripto para biriminiz olan varlığınızı bir ticaret şirketine veya başka herhangi bir üçüncü şahıslara emanet etmemektir. Merkezi borsa ise aracı kurum gibi çalışmaktadır. Merkezi kripto para borsasında yatırımcı hesabına para yatırır ve merkezi borsa, bu varlığa, yatırımcı adına işlem yapar.

Merkezi borsa nedir, avantajı nedir diyenler için, bu mantıkla işleyen bir borsa tüm işi yapar ve genellikle yetkililer tarafından sigortalanma ve düzenlenme işlemleri de yürütülür.

Merkezi Olan Kripto Para Borsaları Hangileridir?

Coinbase (GDAX)
CEX.IO

Örnek verilen bu merkezi borsaların en büyük avantajı, kredi / banka kartı ya da banka havalesi ödemeleri işlemlerini kabul ediyor olmalarıdır. Birçok yatırımcı tarafından tercih edilen ABD doları ya da Euro gibi para birimleri tarafından da ödeme yapılabilmektedir.

Merkezi Olmayan Kripto Para Borsasının (DEX) Avantajları

Merkezi olmayan kripto para borsasının birçok yatırımcı ve tüccar açısından ciddi avantajları bulunmaktadır. Özellikle tüccarlar, merkezi olmayan kripto para borsasına daha çok güven duymakta ve buralarda daha sık işlem yapmaktadır.

DEX borsasının en büyük avantajları arasında şunlar yer almaktadır:

DEX borsasında yapılan işlemlerde hesap bilgisi bir borsa operatörü ile paylaşılmaz. Dolayısıyla çeşitli manipülasyonlara ve saldırılara karşı merkeziyetli olan kripto para borsalarından daha dirençlidir. İşlem yapılan hesapta para tutulabilir ve hesabın erişimine sahip olan tek kişi, hesap sahibidir.
Teoride, devletler veya yasal düzenleyiciler DEX borsasını kapatamazlar, çünkü, çok aşamalı düğümler aracılığı ile merkezi olmayan bir şekilde işletilmek üzere kurulmuşlardır. Elbette istisnalar hariç olup devletler bir DEX’i kötü amaçlı yazılım yolu ile kapatabilirler.
Erişim sorunlarının yaşandığı ve saldırılara karşı hasara uğrayan bir sunucu bulunmaktadır. Bunun yerine bir DEX borsası, bulut sunucunun her yerinde çeşitli düğümler ve aşamalar aracılığı ile çalışmaktadır.
Yatırımcı kripto para ve özel verilerini bir borsa operatörü ile paylaşmadığı için daha yüksek gizlilik derecesine sahiptir.
Tüccar ya da yatırımcılar paralarının kontrolünü kendi hesaplarında tutabilir.
Ticarileşmiş bir merkeziyetsiz borsa sistemi daha hızlı olabilmektedir, çünkü, ticari faaliyetleri şahıslar bireysel olarak gerçekleştirmektedir.

Merkezi Olmayan Kripto Para Borsasının (DEX) Dezavantajları

Merkeziyetsiz olan borsa sisteminden işlem yapmak, herkese uygun olmayan bir ticarettir. Merkezi olmayan kripto para piyasası işlemlerinin yapıldığı borsalarda bazı ciddi dezavantajlar bulunmaktadır.

DEX borsasında işlem yapan ya da yapacak olanların mutlaka bilmesi gereken, DEX borsası dezavantajları şunlardır;

DEX borsasında daha fazla iş yükü bulunmaktadır, çünkü, merkeziyetli olan borsalarda alım – satım ve para transferi gibi ticari işlemler merkezi bir kripto para borsası yetkilileri tarafından karşılanmaktadır, iş yükü azalmaktadır.
DEX borsasında, fonlar, düzenlenmemekte ve sigortalanmamaktadır. Merkezi olan borsalar paraları gerektiği zaman iade etmek için fonlara sahiptir. Bu sebeple hızlı para çekme durumları için emanet fon tutmaktadırlar.
Birçok DEX borsasında, kredi kartı, banka kartı ya da banka havalesi ile ödeme yapılmamaktadır.
DEX borsasında, düşük fiyat ve yüksek ücret seyrinde tutulan işlem hacmi sınırlıdır.
Merkeziyetsiz kripto para borsalarından elde edilen hizmetler sınırlı olup marj ticareti ve fiyat – kripto para birimleri dahil olmak üzere zarar ve zararı durdurma / önleme hizmetleri genellikle borsa tarafından sunulmaz.
DEX borsasında bir konuyu danışmak veya herhangi bir sorun olduğunda yardım almak için iletişim kurulacak bir müşteri hizmetleri bulunmamaktadır.
DEX borsasında yapılan bir işlem, merkezileşmiş diğer borsalara göre daha pahalı olabilir. Çünkü, DEX üzerinden yapılan bir ticarette “Ethereum Gas” (Ethereum Hizmetleri) satın alınması gerekebilir. Bu durum, merkeziyetsiz kripto para borsasında gerçekleştirilen bir ticaretin, merkeziyetli kripto para borsasında gerçekleştirilen bir ticaretten daha maliyetli olabileceği anlamına gelmektedir.

Merkezi Olmayan Kripto Para Borsalarından (DEX) En Popüler Olanları Hangileridir?

Merkezi olmayan kripto para borsasına ait işlemlerin kolaylığı ve pratikliği sebebiyle bu borsalar popüler hale gelmiştir. Bu DEX borsalarında da çok fazla seçenek imkanı doğarken en fazla kullanılan ve benimsenen DEX borsaları son zamanda çok dikkat çekmektedir.

Bunlardan bazıları ise şunlardır;

Binance DEX
Uniswap
Pancake Swap
Bit-Z
Coinbase
Huobi
HitBTC
Idex
Waves Platform
Ether Delta
Forkdelta

Merkezi Olmayan Kripto Para Borsasını (DEX) Kimler Kullanmalıdır?

Merkezi olmayan kripto para ticaretinin döndüğü borsalar her kullanıcı için uygun değildir. Merkeziyeti olmayan bu borsalar özellikle kripto para pazarına yeni giriş yapan ve pasif yatırımcılar için uygun olmayıp, bu kişilerin uzak durması gerektiği bir piyasadır.

Büyük meblağlarda kripto para birimi satın alınıyorsa veya ICO tokenleri alım ve satımı işlemi yapılmıyorsa; DEX borsası, ticari anlamda hiç avantaj sağlamamaktadır. Bunun yanı sıra, marj ticareti ya da döviz ticareti ile ilgilenen şahıslar, muhtemelen CEX.IO veya Kraken tarzı bir merkezi olan kripto para borsası ile daha iyi ticari işlemler yapabilir. Diğer taraftan belirli bir amaç taşıyan kişiler büyük miktarlarda kripto para birimi satın alacak ise; DEX borsasına yönebilir.

DEX borsasında aktif ticaret yapacak bütün herkesin, bir dijital cüzdanı ya da donanım cüzdanı gibi bir şifreli saklama depolama hesabı olması gerekmektedir. DEX borsası, bir depolama kaynağı yöntemi değil; bir ticaret mekanizması olarak faaliyet göstermektedir.

Yatırımcıların ve yatırımcı adaylarının DEX borsası ve merkezi olan bir borsa arasındaki farkları anlaması gerekmektedir. Her iki yöntemin nasıl çalıştığını anlamak; ticari faaliyetlerin daha kolay gerçekleşmesini sağlayabilir ve nakdi olarak paradan da tasarruf sağlayabilir.

En Önemli Platformlar

Binance DEX

DEX borsasında faaliyette olan çoğu platform, amaçlarına ulaşmak için Ethereum blok zincirinin esneklik payından yararlanmaktadır. Binance DEX, önde gelen bir kripto para birimi borsasıdır. Binance, yerel blok zincirlerinin kripto para piyasasına sürülmesinin ardından DEX borsasının hareketini fark etmiştir ve bu piyasaya katılmıştır. Binance DEX, Binance Chain üzerinde geliştirilen, gecikme süresi düşük, verimliliği yüksek olan ve mevcuttaki gibi merkezi borsalara benzeyen UX ile merkeziyetsiz bir kripto para borsası olarak parayı korumayı vadeden bir sistemdir.

Uniswap

Uniswap, kripto para borsasında anlaşılması en zor olan DEX çözümlerinden biridir. En sık kullanılan platformlardan da biri olan Uniswap ile tüm siparişler birbirine karıştırılır ve ortaya çıkan söz konusu fiyat bir “Otomatik piyasa yapıcı” (AMM) tarafından tanımlanır. Bu işlemler için tüm likidite ayrıca birleştirilir ve iki kategoride yerleştirilir.

Pancake Swap

Merkezi olmayan bir DEX borsası olan Pancake Swap, kullanıcıların mevcut likidite havuzuna karşı işlem yapmasını sağlamak için “Otomatik piyasa yapıcı” (AMM) sistemini kullanan Binance Akıllı Zincir (BSC) platformuna dayanmaktadır. Pancake Swap, Ethereum sisteminin SushiSwap ve UniSwap kripto para borsası protokollerine benzer bir yapıda oluşturulmuş olduğu ve Binance Smart Chain tabanlı bir DEX borsası uygulamasıdır. Likidite sağlayıcı tokenlerin farm edilmesi ve topluluk yönetişimi gibi birçok özelliği sayesinde yenilikçi bir yapıya sahiptir. Pancake Swap DEX borsası ile yapılan yatırımlarda faiz adı verilen ödüller de kazanılmaktadır.

Bisq

DEX borsası içerisinde yer alan Bisq, önemli bir konumda ve merkeziyetsiz Bitcoin borsası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bisq ile kullanıcılar kendilerine ait herhangi bir tanımlayıcı bilgiyi ifşa etmek zorunda kalmadan, Bitcoin’lerini ulusal para birimleri ile takas edebilmektedir. Dünya üzerindeki yazılım geliştiricileri tarafından sürekli geliştirilen ve güncelleştirilen açık kaynaklı bir masaüstü uygulamasıdır.

Bitcoin satıcıları, burada yapacakları ticaretlerin yavaş hızda ilerleyeceğini unutmamalıdır. Kişisel cüzdanlardan yararlanan Bisq üzerinde ticaretin hiçbir parçası merkezileştirilmez. Alıcı ve satıcılar siparişlerini tercih ettikleri ulusal para birimlerinde veya kripto olmayan ödeme yönteminde manuel olarak arayarak işlem yapmalıdır.

Merkeziyetsiz Borsa Nedir?